Ontslag om economische of technische redenen

Begrip

De bescherming kan eveneens opgeheven en het ontslag toegestaan worden wegens economische of technische redenen.
De economische of technische redenen moeten vooraf erkend worden door het paritair orgaan (bevoegd paritair comité of, bij ontstentenis, Nationale arbeidsraad), en, ter vervanging, door de arbeidsgerechten.

De "economische en technische redenen" zijn noch gedefinieerd noch opgesomd in de wet. De zaak moet aanhangig gemaakt worden bij het paritair orgaan, en het is het paritair orgaan die een beslissing moet nemen over de aard van de economische en technische reden.

Bij ontstentenis van een beslissing van het paritair orgaan, mag de werkgever de personeelsafgevaardigde of kandidaat-personeelsafgevaardigde enkel wegens economische en technische redenen ontslaan ingeval van:

sluiting van de gehele onderneming;
sluiting van een afdeling van de technische bedrijfseenheid (bv. een atelier, een magazijn…);
ontslag van een welbepaalde personeelsgroep (bv. het onderhoudspersoneel).

Behandeling door het bevoegd paritair orgaan

Voordat de werkgever kan overgaan tot ontslag om economische of technische redenen, moet hij deze redenen ter goedkeuring voorleggen aan het paritair comité waaronder hij ressorteert. De werkgever maakt de zaak aanhangig bij het paritair comité bij een ter post aangetekende brief. Bij ontstentenis van een paritair comité of als het paritair comité niet werkt, maakt hij de zaak aanhangig bij de Nationale Arbeidsraad.

Hoewel de wettekst het niet verplicht, is het evenwel evident dat de werkgever er alle belang bij heeft om het bestaan van economische en technische redenen uitvoerig te motiveren in de aangetekende brief.

De economische of technische redenen kunnen betrekking hebben op faillissementen, sluiting van onderneming of een afdeling van de onderneming, ontslag van een bijzondere personeelscategorie, of om redenen die verband houden met de marktontwikkeling, met de reorganisatie van de activiteiten, een vermindering van het personeelsbestand, … met andere woorden, alle gevallen waarin een onderneming wordt geconfronteerd met operationele problemen die geheel onafhankelijk zijn van het gedrag van de betrokken werknemers.

Eenmaal de zaak aanhangig is gemaakt, beschikt het bevoegde paritaire orgaan over 2 maanden vanaf de datum van de aanvraag, die hiertoe door de werkgever werd gedaan, om een uitspraak te doen over het bestaan van economische en technische redenen. Hij doet uitspraak over het bestaan van economische en technische redenen zonder gebonden te zijn aan een wettelijke definitie van het begrip. Tegen de beslissing kan beroep aangetekend worden bij de arbeidsgerechten.

De beslissing van het paritair orgaan moet genomen worden bij eenparigheid van stemmen van de aanwezige leden.

Deze onderhandelingsfase moet doorlopen worden zelfs als de werkgever zijn onderneming volledig zal sluiten.

Volgens de rechtsspraak van het Hof van Cassatie van 25 juni 2001 bevestigd op 14 oktober 2002, is de voorafgaande onderhandeling niet vereist onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat de curator, bij faillissement, ingevolge een gerechtelijke beslissing alle werknemers tegelijkertijd of binnen een zeer korte termijn moet ontslaan. Deze voorwaarde is daarentegen niet vervult als het declaratief faillissementsvonnis de curator de toelating geeft om de activiteiten van de failliete onderneming verder te zetten en het onmiddellijk ontslag of ontslag op zeer korte termijn niet voorzien is. Dezelfde redenering is geldig als de vereffenaar de toelating krijgt om over te gaan tot een progressieve stopzetting, rekening houdende met een eventuele gedeeltelijke hervatting van het werk.

Drie situaties kunnen zich voordoen :

het paritair orgaan aanvaardt, met unanimiteit en binnen de twee maanden na de aanvraag, de economische en technische redenen. De werkgever kan dus de overeenkomst beëindigen, op voorwaarde dat hij de geldende rechtsregels inzake verbreking van een arbeidsovereenkomst volgt;
het paritair orgaan verwerpt, met unanimiteit en binnen de twee maanden, de economische en technische redenen. De werkgever kan de beschermde werknemers niet ontslaan. De werkgever kan evenwel beroep aantekenen bij de arbeidsrechtbank;
het paritair orgaan komt niet samen of komt niet tot een unanieme beslissing : de niet-bevinding wordt vastgesteld. Deze vaststelling betekent niet dat het paritair orgaan besloten heeft dat de economische en technische redenen afwezig zijn. Het gaat over een afwezigheid van een beslissing. In dit geval kan de werkgever de beschermde werknemer enkel ontslaan bij sluiting van onderneming, of van een afdeling, of wanneer hij overgaat tot ontslag van een welbepaalde personeelsgroep.

=> indien het een sluiting van onderneming of een afdeling van een onderneming betreft, heeft de werkgever de keuze tussen het aanhangig maken van de zaak bij het arbeidsgerecht teneinde de economische of technische reden te laten erkennen of de beschermde werknemer te ontslaan zonder de ontslagreden te laten erkennen.

=> in het geval van ontslag van een welbepaalde personeelsgroep moet de werkgever de zaak aanhangig te maken bij het arbeidsgerecht.

Men moet dus waakzaam blijven en ‘afdeling van een onderneming’ niet verwarren met een interne dienst van de onderneming (in dit laatste geval kan de werkgever, bij ontstentenis van een beslissing van het paritair comité, niet overgaan tot het ontslag van één of meerdere beschermde werknemers, behalve als het een ontslag betreft van een welbepaalde personeelsgroep en in dit geval moet hij het arbeidsgerecht om voorafgaandelijk erkenning van de reden verzoeken). Het is van belang dit onderscheid te benadrukken. Het begrip afdeling is namelijk niet gedefinieerd in de wet van 19 maart 1991. De rechtspraak, en meer het bijzonder, een arrest van 4 februari 2002 van het Hof van cassatie geeft enkele verduidelijkingen aan welke voorwaarden een activiteit moet voldoen om beschouwd te worden als een afdeling van een onderneming:

een afdeling moet betrekking hebben op een onderdeel van een onderneming dat een zekere samenhang vertoont;
ze moet zich bovendien onderscheiden van de rest van de onderneming door 3 criteria (1° een eigen technische onafhankelijkheid; 2° een onderscheiden duurzame activiteit of bedrijvigheid; 3° een onderscheiden personeelsgroep).

Bijvoorbeeld: de arbeidsrechtbank van Brussel heeft op 2 april 2009 de onderhoudsdienst van een hotelbedrijf niet beschouwd als een afdeling van een onderneming, overwegende dat een onderhoudsdienst integrerend deel uitmaakt van de uitbating van een hotel, aangezien het niet mogelijk is om een hotel uit te baten zonder technische dienst. Zelfs al heeft de dienst specifieke bevoegdheden, toch raakt hij aan de essentie van de activiteit van de onderneming. Deze dienst werd overigens niet geschrapt, maar uitbesteed. Deze dienst moet bijgevolg altijd worden verzekerd, des te meer dat elektrische herstellingen, afregelingen en onderhoud moeten worden voortgezet.
Het arbeidshof van Bergen was in een arrest van 5 juni 2001 van mening dat een schoonmaakdienst van een scholengroep geen afdeling van een onderneming vormde.

Behandeling door het arbeidsgerecht

Als het paritair orgaan de aanvraag van de werkgever verwerpt of bij ontstentenis van een beslissing van het paritair orgaan binnen de twee maanden na de aanvraag, kan/dient de werkgever de zaak aanhangig te maken bij de arbeidsrechtbank.

In ieder geval kan pas beroep gedaan worden op de arbeidsrechtbank indien de werkgever deze redenen eerst heeft voorgelegd aan het paritair orgaan.

Sluiting van de onderneming of een afdeling ervan

Voor sluiting van onderneming geldt de definitie : elke definitieve stopzetting van de hoofdactiviteit van de onderneming of van een afdeling ervan.

In geval van sluiting van onderneming of van een afdeling ervan, heeft de werkgever de keuze :

ofwel ontslaat hij de werknemer. De werknemer kan eventueel de reden van het ontslag aanvechten en een beschermingsvergoeding opeisen. De arbeidsrechtbank waarbij dergelijke zaak aanhangig gemaakt wordt, moet zich uitspreken over de regelmatigheid van het ontslag;
ofwel neemt de werkgever geen risiso’s en doet hij, voordat hij tot ontslag overgaat, beroep op de arbeidsrechtbank om de economische of technische redenen te laten erkennen.

Het ontslag van een welbepaalde personeelscategorie

Als het om een ontslag van een welbepaalde personeelscategorie gaat, kan de werkgever de arbeidsovereenkomst niet beëindigen voordat de economische of technische redenen erkent worden door het arbeidsgerecht.

Procedure

De werkgever dient, bij dagvaarding, de zaak aanhangig te maken bij de voorzitter van de arbeidsrechtbank.

De procedure is nagenoeg dezelfde als deze voor de erkenning van de dringende reden, met het verschil dat hier de mogelijkheid tot schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst tijdens de procedure afwezig is.

Als het arbeidsgerecht de economische of technische redenen erkent, mag de werkgever het ontslag enkel ter kennis brengen vanaf de 3e werkdag na het verstrijken van de termijn van hoger beroep, of de 3e werkdag na de kennisgeving van het arrest als er hoger beroep werd ingesteld.